Gối đầu đá thu

Bao giờ nhà rợp mây trời  

đun trà nước suối, gối đầu đá thu

(phỏng dịch thơ Nguyễn Trãi =

hà thời kết ốc vân phong hạ

cấp giản phanh trà, chẩm thạch miên) 
 

Hai chữ đá thu mà Dung dùng trong câu thơ chắc chắn gây một ngỡ ngàng cho người đọc, vì nó lạ, vì từ trước tới nay không ai dùng như thế. Có lẽ Dung là người đầu tiên dùng thu ghép với đá, một thứ xưa nay vẫn trơ trơ với sự thay đổi của thời tiết. Làm sao lòng người có thể đồng cảm được với hình ảnh mới mẻ này? Thiên nhiên biến chuyển thì dễ gây xúc động lòng người, ví dụ lá cây, khi thu tới đổi màu, thì con người tạo ra ngay chữ lá thu để diễn tả một hiện tượng của thiên nhiên thay đổi, trong khi đó đá thì thiếu gì quanh ta nhưng không ai nói tới, vì nó không thay đổi gì cả, nó trơ trơ.

Thay vì lá thu như bao người đã viết, Dung đã dùng chữ ĐÁ THU. Thì sao?

Đá thu thì có gì khác với đá xuân, đá hè? Không khác gì cả, về mặt vật lý. Nhưng đối với một người sáng tác, không nhất thiết phải tuân theo định luật ấy, mà chỉ tuân theo cái cảm trong lòng mình. Trong văn cảnh nhân vật pha trà với nước suối, thì có gì ngăn được người sáng tác nghĩ rằng cảnh đó xảy ra trong mùa thu, với khí hậu không nóng lắm và không lạnh lắm, thì cứ cho nhân vật ngả lưng lên một TẢNG ĐÁ THU. Đó là sáng tác, là sáng tạo, vốn là cái vô bờ bến. Vấn đề là người đọc có chấp nhận được cách nói mới mẻ đó không. Nhưng người đọc, thực ra chỉ là người thụ hưởng sự sáng tạo của thi nhân, phải chấp nhận hình ảnh tấm phản đá trong mùa thu ấy. Và dần dần ĐÁ THU sẽ được chấp nhận như một từ ngữ sáng tạo để diễn tả một tình huống nào đấy của cuộc sống muôn mặt của con người.
m

Trần Doãn Nho @ Trò chuyện với nhà văn Phạm Phú Minh

Lời Giới thiệu của Trần Doãn Nho (TDN): Tôi quen nhà văn Phạm Phú Minh (PPM – bút hiệu Phạm Xuân Đài) qua Thế Kỷ 21, tờ tạp chí tôi cộng tác từ lúc anh làm chủ bút cho đến số cuối cùng. Có một khoảng thời gian, anh mời tôi vào Ban Biên Tập cùng với một số nhà văn nhà thơ khác. Ngoài việc đóng góp bài vở khá thường xuyên, trong một vài số đặc biệt, tôi cộng tác với anh Minh để thực hiện. Như số về Hồ Hữu Tường, tôi là người trực tiếp đến nhà người con gái của Hồ Hữu Tường, chị Hồ Huệ Tâm, đang dạy ở đại học Harvard, để thu thập một số tài liệu và thực hiện cuộc phỏng vấn. Hay số đặc biệt về Trần Văn Tuyên. Vị cựu phó thủ tướng này có cô con gái ở cùng thành phố với tôi, tôi liên lạc với cô để tìm thêm tài liệu. Hà Nội trong mắt tôi, tác phẩm đầu tay của anh do nhà văn Nguyễn Mộng Giác biếu tôi, là một trong những tác phẩm đầu tiên mà tôi được đọc khi ra hải ngoại. Cái tựa đề khá nhạy cảm này cộng với bút danh Phạm Xuân Ðài mới mẻ khiến cho tập bút ký này trở thành “vấn đề” lúc mới phát hành, gây xôn xao trong cộng đồng người Việt tại một vài nơi, kể cả ở Boston, nơi tôi định cư, khi tác giả đến đây trong một lần ra mắt sách. Nhưng rồi mọi chuyện ổn thỏa khi người ta biết về tác giả và đọc nội dung tác phẩm.